วัดสุทัศนเทพวรารามวรมหาวิหาร

*

 

การบันทึกหลักฐานสภาพของจิตรกรรมที่ฝาผนังพระวิหารหลวงวัดสุทัศนเทพวรารามก่อนการอนุรักษ์
การบันทึกหลักฐานสภาพจิตรกรรมที่ฝาผนังและเสาช่วงบน พระวิหารหลวงวัดสุทัศนเทพวราราม
การอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนังพระวิหารหลวงวัดสุทัศน์เทพวราราม
ภาพเกี่ยวกับวรรณคดีไทยที่บานแผละของประตูและหน้าต่าง พระอุโบสถวัดสุทัศน
เทพวรารามราชวรวิหาร
ภาพไตรภูมิและชาดกที่เสาภายในพระวิหารหลวงวัดสุทัศนเทพวรารามราชวรวิหาร
ภาพสัตว์หิมพานต์ที่ปรากฏในงานจิตรกรรมกรอบกระจกเหนือปะตูหน้าต่างภายในพระวิหารหลวง
วัดสุทัศนเทพวราราม
รายงานการอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนัง พระวิหารหลวงวัดสุทัศน์เทพวรารามวรมหาวิหาร
วัดสุทัศนเทพวราราม
สมุดภาพลายเส้นจิตรกรรมฝาผนัง หมวดต้นไม้พระวิหาร
สมุดภาพลายเส้นจิตรกรรมฝาผนัง หมวดเทพทวารบาลที่บานประตูและหน้าต่าง
พระวิหารหลวงวัดสุทัศนเทพวราราม ราชวรมหาวิหาร
สมุดภาพลายเส้นจิตรกรรมฝาผนัง หมวดสัตว์หิมพานต์และสัตว์ชนิดต่าง ๆ พระวิหารหลวง
วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร
สมุดภาพสัตว์หิมพานต์จากจิตรกรรมฝาผนังพระวิหารหลวง วัดสุทัศนเทพวราราม
line.jpg (1841 bytes)
วรรณิภา ณ สงขลา. การบันทึกหลักฐานสภาพของจิตรกรรมที่ฝาผนัง พระวิหารหลวงวัดสุทัศนเทพวราราม
*****ก่อนการอนุรักษ์. กรุงเทพฯ : งานอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนัง กองโบราณคดี, 2525. (ND 2552.ว43)
*
*****การบันทึกหลักฐานสภาพจิตรกรรมที่ฝาผนังและเสาช่วงบนของพระวิหารหลวงก่อนการอนุรักษ์ใช้วิธี
แบ่งพื้นที่จิตรกรรมเป็นช่องสี่เหลี่ยมเพื่อความสะดวกในการเก็บรายละเอียดหลักฐานความชำรุดต่างๆ ที่
สำรวจพบ ย่อมาตราส่วนพื้นที่จิตรกรรมลงบนกระดาษในอัตราส่วน 1 ต่อ 50 แล้วใช้สัญลักษณ์ที่กำหนดขึ้น
บันทึกสภาพความชำรุดของภาพจิตรกรรม สภาพที่บันทึกไว้ได้แก่ โพรงในฝาผนัง รอยร้าว รอยขูดขีด รังแมลง
ความชื้นในผิวจิตรกรรม ชั้นสีชำรุด ชั้นปูนชำรุดคราบสกปรกต่าง ๆ และรอยการบูรณะ
*
line.jpg (1841 bytes)
กองโบราณคดี. งานอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนัง. การบันทึกหลักฐานสภาพจิตรกรรมที่ฝาผนังและเสาช่วงบน
*****พระวิหารหลวง วัดสุทัศนเทพวรารามก่อนการอนุรักษ์. กรุงเทพฯ : งานอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนัง
*****กองโบราณคดี, 2526. (ND 2552.ศ645ส745)
*
*****การบันทึกหลักฐานสภาพจิตรกรรมที่ฝาผนังและเสาช่วงบนของพระวิหารหลวงก่อนการอนุรักษ์ ใช้วิธี
แบ่งพื้นที่จิตรกรรมเป็นช่องสี่เหลี่ยมเพื่อความสะดวกในการเก็บรายละเอียดหลักฐานความชำรุดต่างๆ ที่สำรวจ
พบ ย่อมาตราส่วนพื้นที่จิตรกรรมลงบนกระดาษในอัตราส่วน 1 ต่อ 50 แล้วใช้สัญลักษณ์ที่กำหนดขึ้นบันทึก
สภาพความชำรุดของภาพจิตรกรรม สภาพที่บันทึกไว้ได้แก่ โพรงในฝาผนัง รอยร้าว รังแมลง ความชื้นในผิว
จิตรกรรม ชั้นสีชำรุด คราบสกปรกต่าง ๆ และรอยการบูรณะ
*
line.jpg (1841 bytes)
วรรณิภา ณ สงขลา. การอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนังพระวิหารหลวง วัดสุทัศนเทพวราราม. กรุงเทพฯ :
*****กรมศิลปากร, 2531.(ND 2552.ว45)
*
*****โครงการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่ออนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนังในพระวิหารหลวง วัดสุทัศนเทพวราราม
ค้นคว้าความรู้ทางเทคนิคและคุณค่าของจิตรกรรม เผยแพร่ความรู้ด้านต่างๆ จากจิตรกรรม และรักษา
คุ้มครองป้องกันจิตรกรรมให้มีสภาพดี ผลของโครงการสามารถอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนังเป็นพื้นที่ปฏิบัติการ
2,126.86 ตารางเมตร แก้ปัญหาความชื้นจากน้ำฝนและดำเนินการป้องกันโดยเรียบร้อย ปราบค้างคาว
ได้เกือบทั้งหมด และจัดทำเอกสารทางวิชาการเกี่ยวกับการอนุรักษ์และเทคนิคจิตรกรรมฝาผนังและ
รูปแบบของจิตรกรรมฝาผนัง

ภาพจิตรกรรมในพระวิหารหลวง

*
line.jpg (1841 bytes)
ภาพเกี่ยวกับวรรณคดีไทยที่บานแผละของประตูและหน้าต่าง พระอุโบสถวัดสุทัศน์เทพวรารามราช
*****วรมหาวิหาร. กรุงเทพฯ : มูลนิธิอัฎฐมราชานุสรณ์, 2526. (ND2835ฮ9ก4ภ64)
*
*****ภาพจิตรกรรมฝาผนัง เฉพาะที่บานแผละของหน้าต่างพระอุโบสถวัดสุทัศน์ฯ ทั้ง 26 บาน เขียน
ภาพเกี่ยวกับวรรณคดีไทย รวม 13 เรื่อง ส่วนที่บานแผละของประตูทั้ง 4 บาน เขียนเรื่องรามเกียรติ์
เรื่องราวที่เขียนเลือกเอาเฉพาะเหตุการณ์ตอนเด่นๆ ของแต่ละเรื่องมานำเสนอเรียงลำดับกันไปตาม
ท้องเรื่อง เป็นผลงานของจิตรกรสมัยรัชกาลที่ 3 และส่วนใหญ่อยุ่ในสภาพค่อนข้างสมบูรณ์
ภาพจากเรื่องสังขทอง ภาพจากเรื่องสังข์ศิลป์ชัย
*
line.jpg (1841 bytes)
กองโบราณคดี. งานอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนัง. ภาพไตรภูมิและชาดกที่เสาภายในพระวิหารหลวง
*****วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร. กรุงเทพ ฯ : งานอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนังกอง
*****โบราณคดี, 2528. (ND 2835.ฮ9ก4ต95)
*
*****ภาพจิตรกรรมที่เสาทรงสี่เหลี่ยมจตุรัสภายในพระวิหารหลวง เป็นภาพเรื่องไตรภูมิเฉพาะกามภูมิ
ภาพชาดก และภาพธรรมนิทาน เขียนปะปนกันอยู่บนเสา 8 ต้น รวมทั้งหมด 32 ด้าน การลำดับภาพ
จะจัดภาพเรียงไปตามผังภาพไตรภูมิ โดยช่วงบนของเสาเขียนเป็นยอดเขาในไตรภูมิ ช่วงกลางของเสา
ทุกต้นเขียนภาพเรื่องราวที่เกิดในโลกมนุษย์ และช่วงล่างของเสาเกือบทุกต้นเขียนภาพเรื่องราวที่เกิดใน
ป่าหิมพานต์ ยกเว้นบางต้นเขียนเรื่องอสูรพิภพและยมโลก ส่วนภาพชาดกและธรรมนิทานเขียนแทรกไว้
ทั้งในส่วนของโลกมนุษย์และป่าหิมพานต์

ในยมโลกสัตว์นรกกำลังถูกยมบาลลงโทษ

.
line.jpg (1841 bytes)
อนันต์ กลิ่นโพธิ์กลับ. ภาพสัตว์หิมพานต์ที่ปรากฎในงานจิตรกรรมในกรอบกระจกเหนือประตูหน้าต่าง
*****ภายในพระวิหารหลวง วัดสุทัศนเทพวราราม. กรุงเทพ : ภาควิชาโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร,
*****2530 (ND1383.ท9อ33 2530)
**
*****ภาพสัตว์หิมพานต์ที่อยู่ในกรอบกระจกเหนือประตูหน้าต่างภายในพระวิหารหลวงได้รับอิทธิพลจากเรื่อง
ไตรภูมิพระร่วงและอาจได้รับอิทธิพลจากไตรภูมิโลกวินิจฉัย ซึ่งจิตรกรได้นำคติและแนวคิดต่าง ๆ จากเรื่อง
ดังกล่าวมาผสมกับจินตนาการของตน แล้วผูกเขียนขึ้นเป็นภาพสัตว์หิมพานต์ที่มีความสวยงามและผิดแปลก
ไปจากสัตว์ธรรมดาทั่วไป นอกจากนี้ภาพสัตว์หิมพานต์เหล่านี้ยังได้รับอิทธิพลจากเรื่องรามเกียรติ์และอิทธิพล
จากศิลปกรรมจีน ซึ่งปรากฎในลักษณะรูปแบบของสัตว์หิมพานต์ เช่น อสูรวายุภักษ์ กิเลน เป็นต้น

อสูรวายุภักษ์

*
line.jpg (1841 bytes)
กองโบราณคดี. งานอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนัง. รายงานการอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนังพระวิหารหลวง
*****วัดสุทัศนเทพวราราม ประจำปี 2525. กรุงเทพฯ : งานอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนังกองโบราณคดี,
*****2526. (ND 2552. ศ645ส75 2526)
*
*****ในการดำเนินงานการอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนังพระวิหารหลวง ประจำปี 2525 ซึ่งกำหนดพื้นที่ปฎิบัติ
ประมาณ 828 ตารางเมตร ผู้ปฎิบัติงานได้สำรวจและทำหลักฐานการสำรวจเบื้องต้น ถ่ายภาพจิตรกรรมก่อน
การอนุรักษ์ ศึกษาและวิจัยเทคนิคจิตรกรรม คัดลอกอักษรจารึก วิเคราะห์องค์ประกอบจิตรกรรม และดำเนิน
การ อนุรักษ์โดยบันทึกหลักฐานการตรวจสภาพจิตรกรรม ผนึกชั้นสีด้วยน้ำ ทำความสะอาด เสริมความมมั่นคง
ในชั้นปูน ผนึกชั้นสีด้วยกาว ถมรองพื้นบริเวณที่รองพื้นเดิมชำรุด เขียนซ่อมชั้นสี และอาบผิวจิตรกรรม
*
line.jpg (1841 bytes)
ประยูร อุลุชาฎะ. วัดสุทัศนเทพวราราม. กรุงเทพฯ : เมืองโบราณ, 2539. (ND 2835.ฮ9ก4ป45)
*
*****ภาพจิตรกรรมฝาผนังวัดสุทัศนเทพวรารามปรากฏอยู่ในพระอุโบสถและพระวิหาร สันนิษฐานว่า
เขียนขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 3 จนเสร็จสมบูรณ์ แต่ต่อมาคงจะชำรุดจึงเขียนซ่อมในสมัยรัชกาลที่ 4 และ
รัชกาลที่ 5 โดยพิจารณาจากเทคนิคในการเขียนภาพจิตรกรรมบางภาพมีลักษณะผิดแผกไปจากสมัย
รัชกาลที่ 3 และจากจดหมายเหตุต่าง ๆ เรื่องราวที่เขียนภายในพระอุโบสถเป็นเรื่องปัจเจกพุทธและ
พุทธประวัติ ส่วนเรื่องราวที่เขียนในพระวิหารเป็นเรื่องอดีตพุทธและไตรปิฎก

ภาพจิตรกรรมในพระวิหาร

*
line.jpg (1841 bytes)
กองโบราณคดี. งานอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนัง. สมุดภาพลายเส้นจิตรกรรมฝาผนังหมวดต้นไม้ พระวิหาร
*****หลวง วัดสุทัศนเทพวรารามวรมหาวิหาร. กรุงเทพ ฯ : งานอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนัง กองโบราณคดี,
*****2526. (ND 2835.ฮ9ก4ศ66)
*
*****ในการอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนังพระวิหารหลวง ได้ทำการคัดลอกภาพต้นไม้ที่ปรากฏบนฝาผนัง และเสา
ในพระวิหารเป็นภาพลายเส้น เพื่อศึกษารูปแบบของจิตรกรรมและเพื่อการค้นคว้าทางเทคนิคและวิชาการ
ภาพลายเส้นต้นไม้มีมากมายหลายพันธ์ ทั้งขนาดใหญ่และขนาดเล็กสลับซับซ้อนตามความเหมาะสม บางภาพ
เป็นไม้พุ่ม บางภาพมีกิ่งก้านเพื่อให้ลำต้นดูอ่อนช้อยงดงาม และบางภาพเป็นต้นไม้คู่ตั้งตรงและเอนรับกัน เพื่อ
ลดความแข็งกระด้างของลำต้นและหลีกเลี่ยงการเขียนที่ซ้ำซาก

ภาพลายเส้นต้นไม้

.
line.jpg (1841 bytes)
กองโบราณคดี. งานอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนัง. สมุดภาพลายเส้นจิตรกรรมฝาผนังหมวดเทพทวารบาล
*****ที่บานประตูและหน้าต่าง พระวิหารหลวง วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร. กรุงเทพ ฯ :
*****งานอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนัง กองโบราณคดี, 2526. (ND 2835.ฮ9ก4ศ67)
*
*****ในการอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนังพระวิหารหลวง ได้ทำการคัดลอกภาพเทพทวารบาลและสัตว์พาหนะ
ที่ปรากฏบนบานหน้าต่างและประตูพระวิหารเป็นภาพลายเส้น เพื่อศึกษารูปแบบของจิตรกรรมและเพื่อการ
ค้นคว้าทางเทคนิคและวิชาการ ภาพเทพทวารบาลมีทั้งภาพเทพองค์เดียวและเป็นกลุ่ม แสดงรายละเอียด
ของรูปลักษณ์และลีลาที่งดงาม
พระเสาร์
.
line.jpg (1841 bytes)
กองโบราณคดี. งานอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนัง. สมุดภาพลายเส้นจิตรกรรมฝาผนังหมวดสัตว์หิมพานต์
********และสัตว์ชนิดต่าง ๆ พระวิหารหลวง วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร. กรุงเทพ :
******** งานอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนัง กองโบราณคดี, 2525 (ND2835.ฮ9ก4ศ68)
*
********ในการอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนังพระวิหารหลวง ได้ทำการคัดลอกภาพสัตว์ที่ปรากฏบนฝาผนัง
เสา และในกรอบที่ประดับเหนือหน้าต่างและประตูพระวิหารเป็นภาพลายเส้น เพื่อศึกษารูปแบบของจิตรกรรม
และเพื่อการค้นคว้าทางเทคนิคและวิชาการ ภาพลายเส้นของสัตว์ประกอบด้วยสัตว์หิมพานต์และสัตว์ชนิด
ต่าง ๆ ทั้งสัตว์บกและสัตว์น้ำ แสดงรายละเอียดของรูปลักษณ์ที่งดงามและลีลาที่แสดงออกได้อย่างมีชีวิตชีวา

ไกรสรจำแลง*******

line.jpg (1841 bytes)
กองโบราณคดี. งานอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนัง. สมุดภาพสัตว์หิมพานต์จากจิตรกรรมฝาผนัง
*****พระวิหารหลวง วัดสุทัศนเทพวราราม. กรุงเทพ : งานอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนัง กอง
*****โบราณคดี, 2525 (N 7660.ศ65)
*****จิตรกรรมฝาผนังภายในพระวิหารหลวง วัดสุทัศนเทพวราราม จะมีภาพสัตว์หิมพานต์และ
สัตว์ชนิดต่าง ๆ ปรากฏอยู่หลายแห่งที่สำคัญคือในกรอบกระจกเหนือประตูหน้าต่าง และเสาพระวิหาร
ภาพสัตว์หิมพานต์มีความสวยงามและมีลักษณะผิดแปลกไปจากสัตว์ธรรมดาทั่วไป บางชนิดเป็นสัตว์
4 เท้า บางชนิดเป็นสัตว์ 2 เท้า แต่มีร่างกายส่วนบนป็นมนุษย์ ยักษ์ หรือเป็นสัตว์ต่างชนิดกัน

___กินรีมีร่างกายส่วนบนเป็นมนุษย์ ส่วนล่างเป็นนก*****

line.jpg (1841 bytes)
.