ที่ตั้ง |
หมู่ 3 บ้านชายเขา
ตำบลป่าอ้อ อำเภอลานสัก |
พิกัดทางภูมิศาสตร์ |
เส้นรุ้งที่ 15o
21' 55" เหนือ เส้นแวงที่ 99o 28' 32"
ตะวันออก ระวางที่ 4939 IV |
การค้นพบ
|
ชาวบ้านแถบเขาปลาร้า
เป็นผู้ขึ้นไปพบภาพเขียนสีบนผนังเพิงหินของถ้ำประทุน
บนเขาปลาร้า
แล้วแพร่กระจายข่าวกันออกไป
จนกระทั่งคุณพลาดิสัย
สิทธิธัญกิจ
ผู้ศึกษาประวัติศาสตร์วัฒนธรรมของจังหวัดอุทัยธานี
และคุณวิทยา อินทโกศัย
นักโบราณคดีจากกรมศิลปากร
ได้ขึ้นไปสำรวจและนำมาพิมพ์เผยแพร่ |
สภาพที่ตั้ง
|

|
เขาปลาร้า
เป็นภูเขาหินปูนทางทิศตะวันตกของอำเภอหนองฉาง
ทอดตัวยาวตามแนว เหนือ-ใต้
ส่วนบริเวณ "ถ้ำประทุน"
ซึ่งพบภาพเขียนสีบนผนังเพิงผาบนเขาปลาร้า
อยู่ทางด้านตะวันตกของภูเขา
จึงอยู่ในเขตอำเภอลานสัก
เป็นภูเขาที่สูงชันมาก |
ลักษณะของถ้ำ |

|
"ถ้ำประทุน"
บนเขาปลาร้า
อยู่สูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง
480 เมตร หรือสูงจากพื้นล่าง 395 เมตร
เป็นถ้ำที่สูงสุดของเขาปลาร้า
หันหน้าไปทาง ทิศตะวันตก
เพิงผาที่มีภาพเขียนสีเป็นแนวผนังยาวประมาณ
38 เมตร
เป็นเพิงผาที่ลาดเอียงประมาณ 80
องศา
ภาพที่ต่ำสุดสูงจากพื้นประมาณ 4
เมตร และอยู่สูงสุดประมาณ 9 เมตร |
หลักฐานทางโบราณคดี
พบขวานหินขัด 2 ชิ้น
และเศษภาชนะดินเผาจำนวนหนึ่ง |

|
ภาพเขียนสี |
ภาพเขียนที่ปรากฎมีประมาณ
40 ภาพ เป็นภาพคนและภาพสัตว์
วางภาพตามแนวเฉียงจากซ้ายไล่สูงเรื่อยขึ้นไป
|
 |
- |

|
ภาพคนแสดงอาการเคลื่อนไหวในท่าทางต่างๆ
กัน มีการประดับตกแต่งร่างกาย
โดยเฉพาะบริเวณเอว
ซึ่งอาจเป็นผ้าคล้ายผูกเป็นโบว์ห้อยชายก็ได้
และบนศีรษะอาจมีกิ่งไม้หรือขนนกประดับ
ที่ข้อมืออาจสวมกำไล |
- |

|

|
ส่วนภาพสัตว์ซึ่งอาจเป็นภาพวัวหรือกระทิง
กวาง สุนัข ไก่ เต่า และกบ |
- |

|

|
รวมทั้งภาพคนที่แสดงท่าทางหรืออาจแต่งกายเลียนแบบสัตว์ด้วย |
- |
ภาพคนกับสัตว์มักอยู่ร่วมกัน
มีความเกี่ยวข้องสัมพันธ์กันเป็นเรื่องราวเดียวกัน
เช่น ภาพคนกำลังจูงวัว
หรือกระทิง |

|
- |
ภาพคนกับสุนัข
ซึ่งบนลำตัวของสัตว์นั้น
เขียนเป็นลวดลายคล้ายมีการประดับตกแต่ง
บนตัวสัตว์หรือมีผืนผ้าที่มีลวดลายพาดห้อยบนหลังสัตว์ด้วย |

|
- |

|

|
ภาพทั้งหมดเขียนด้วยสีแดง
และสีแดงเข้ม
มีการเขียนภาพซ้อนทับกันบางตำแหน่ง
และยังเห็นลายเส้นที่ร่างภาพขึ้นก่อนด้วยสีดำ |
- |
ลักษณะของภาพ
เขียนลงสีในแบบต่างๆ หลายแบบ
ส่วนมากเขียนแบบเงาทึบ (silhouette)
แบบเงาทึบบางส่วน (partial silhouette)
แบบโครงร่างภายนอก (outline)
และแบบกิ่งไม้ (stick man)
ภาพคนและสัตว์ที่เขาปลาร้านี้เขียนได้เหมือนจริง
และใกล้เคียงกับธรรมชาติมาก
เขียนง่ายๆแต่ได้สัดส่วน
แสดงถึงความเข้าใจในรูปร่างสรีระ
ดังภาพคนที่เขียนให้เห็นกล้ามเนื้อน่องที่โป่งพอง
หรือแสดงเพศผู้หญิงด้วยหน้าอก
เมื่อหันด้านข้าง
แสดงนิ้วมือนิ้วเท้าด้วย |

|
และการเสนอมิติของภาพ
ด้วยขนาดเล็กใหญ่
แสดงความใกล้ไกลและการจัดระดับของภาพ
รวมทั้งแสดงการเคลื่อนไหวของคน
ด้วยการเขียนภาพด้านข้าง (profile)
และภาพบิดมุมมอง(twisted perspective)
ด้วยการเขียนภาพส่วนบนของลำตัวด้านตรง
แต่ส่วนล่างหันด้านข้าง
ซึ่งใบหน้าอาจหันด้านข้างด้วย
(Cestosomatic) |

|
แหล่งภาพเขียนสีที่เขาปลาร้านี้
นับเป็นแหล่งที่มีภาพเขียนสีปรากฎชัดเจน
มองเห็นได้ชัดและสวยงามมากแหล่งหนึ่ง
ภาพทั้งหมดที่เขียนไว้
น่าจะเป็นการวาดขึ้นเนื่องในพิธีกรรม
ความเชื่ออันมีมาอย่าง
ต่อเนื่อง
ของกลุ่มคนที่มีความเชื่อร่วมกันมาใช้สถานที่นั้น
ภาพที่ปรากฎจึงน่าเป็นเรื่องราวของขบวนแห่
ในพิธีกรรมเกี่ยวกับความอุดมสมบูรณ์ของชุมชนที่ทำการเกษตรกรรม
โดยใช้การสื่อความหมายด้วยภาพคนและสัตว์
ที่ประดับตกแต่งร่างกายและศีรษะ
แสดงอาการเคลื่อนไหวคล้ายเต้นรำ
ภาพสัตว์ต่างชนิดกันที่น่าจะมีความหมายเป็นตัวแทนของสิ่งที่พวกตนนับถือ
หรือภาพคนคล้ายลิงหรือมีท่าทางเลียนแบบสัตว์
หรือแต่งกายคล้ายสัตว์
ซึ่งล้วนแต่มีความหมายถึง
การเป็นตัวแทนหรือสัญลักษณ์ของความเชื่อ
ในสิ่งที่มีอยู่ในธรรมชาติแห่งความอุดมสมบูรณ์
ภาพต่างๆ
เหล่านั้นมีความสัมพันธ์เกี่ยวข้องกัน
เป็นเรื่องราวบอกเล่าเรื่องเดียวกัน
แต่อาจจะไม่ได้เขียนขึ้นคราวเดียวกัน
เพราะมีการเขียนซ้อนทับกัน
และลักษณะของภาพก็แตกต่างกันด้วย
อย่างไรก็ตามภาพเหล่านั้นก็คงจะถูกเขียนขึ้นตามความเชื่อ
และยังคงมีพิธีกรรมสืบต่อเนื่องกันมาระยะเวลาหนึ่ง
ประกอบกับหลักฐานทางโบราณคดีอื่นๆ
ที่พบในบริเวณใกล้เคียงในเขตจังหวัดอุทัยธานี
เขาปลาร้านี้มีชุมชนที่ทำการกสิกรรม
แล้วมาใช้ประโยชน์ถ้ำนี้
เพื่อจุดมุ่งหมายเดียวกันในช่วงเมื่อประมาณ
3000 ปีมาแล้ว |
- |