ถ้ำผีหัวโต

หมู่ที่ 2 บ้านบ่อท่อ ตำบลอ่าวลึกใต้ อำเภออ่าวลึก

เส้นรุ้งที่ 08^o 22' 40" เหนือ เส้นแวงที่ 98^o 40' 25" ตะวันออก พิกัดกริดที่ 47 RMK 658262 ระวางที่ 4725 IV

ถ้ำอยู่ในเขาของกลุ่มเขาถ้ำลอดใต้ เป็นภูเขาหินปูนในอ่าวพังงาในแนวเทือกเขาภูเก็ต ตัวถ้ำอยู่สูงกว่าระดับน้ำทะเล ประมาณ 10 เมตร ภูมิประเทศโดยรอบถ้ำเป็นป่าชายเลน มีลักษณะเป็นอ่าวภายใน

เป็นถ้ำโปร่งมีอากาศและแสงสว่างเข้าไปในถ้ำได้หลายทิศทาง ลมพัดผ่านตลอด มีหินงอกหินย้อยภายในถ้ำ มีลักษณะเป็นถ้ำที่แท้จริง ทางเข้าถ้ำหันหน้าไปทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือมีความลาดชันประมาณ 45 องศา หน้าถ้ำกว้างพอควร ภายในแบ่งเป็น 2 คูหาใหญ่ มีทางเข้า 2 ทาง ทั้งสองคูหาเดินทะลุถึงกันได้ มีความกว้างขวางและเพดานสูง

พบเศษกระดูกมนุษย์ และกองเปลือกหอยแครง (Arcidae) จำนวนมากกองสุมอยู่บริเวณพื้นถ้ำ

-

ภาพเขียนมีปรากฏในถ้ำทั้งสองคูหาตาม
ฝาผนังถ้ำและเพดานเป็นจุดๆ ไปภาพเขียนกลุ่มใหญ่อยู่บนฝาผนังถ้ำด้านทิศตะวันตกเฉียงใต้ในคูหา 2 เขียนต่อเนื่องกันตลอดแนวยาวผนัง

-

ลักษณะภาพเขียนสีที่ถ้ำผีหัวโตนี้แตกต่างไปจากภาพเขียนสีที่พบในที่อื่นๆ ในประเทศไทย ภาพที่ปรากฏเป็นภาพคน ภาพสัตว์ประเภท นก ไก่ ปลา ปลาหมึก จระเข้? เม่น? และกุ้ง ภาพมือและเท้า? และภาพลายเส้น ซึ่งอาจเป็นภาพเครื่องมือเครื่องใช้ เช่น แห หรืออวน และเรือ เป็นต้น

-

-

ภาพทั้งหมดนั้นมีประมาณ 163 ภาพ ภาพคนนั้นมีจำนวนมากที่สุดเท่าที่เคยพบ (ประมาณ 40 ภาพ) มีหลายขนาดด้วยกัน สูงตั้งแต่ 15 ซม. จนถึง 95 ซม. และมีวิธีการเขียนรายละเอียดแตกต่างไม่ซ้ำแบบกันเลย แสดงให้เห็นใบหน้าและเส้นผม ประดับตกแต่งร่างกายหรือมีการแต่งตัวไม่ซ้ำแบบกันเลย แสดงอาการเคลื่อนไหวและอยู่นิ่งเฉยๆ

-

-

ภาพปลาก็มีจำนวนมากเช่นกัน เขียนเหมือนธรรมชาติมาก มีรายละเอียดไม่เหมือนกันจนทำให้สามารถบอกได้ว่าภาพปลาบางตัวนั้นเป็นปลาชนิดใด

-

-

-

ภาพเขียนเหล่านั้นเขียนด้วยสีแดง น้ำตาลแดง สีดำ และสีเหลือง เขียนในแบบต่างๆ กัน คือ
แบบระบายเงาทึบ (silhouette) แบบโครงร่างรอบนอก (outline) และเขียนแบบเค้าโครงร่างรอบนอก แล้วตกแต่งหรือเขียนลวดลายภายในด้วยลายเรขาคณิตเป็นเส้น หรือจุดสี จึงทำให้ภาพมีความ
หลากหลายแตกต่างกัน โดยเฉพาะภาพคน มีลักษณะคล้ายภาพคนตามจินตนาการของเด็กๆ ซึ่งเรามักจะพบเห็นในภาพเขียนของเด็กๆในปัจจุบัน

ถ้ำผีหัวโตนี้ ภาพที่น่าสนใจและเป็นจุดเด่นของถ้ำนี้ คือภาพที่อยู่บนเพดานใกล้ปากทางเข้าเป็นภาพคนคล้ายสวมเสื้อลายขวางยาวถึงข้อเท้า มีเขา กำลังเดินหันข้าง ซึ่งอาจเป็นคนแต่งกายเลียนแบบสัตว์ อาจเป็นหมอผีหรือผู้ประกอบพิธีกรรมอย่างใดอย่างหนึ่ง ภาพสูงประมาณ 80 ซม.

อีกกลุ่มภาพหนึ่ง อยู่บนเพดานถัดเข้าไปในคูหา 1 ทางขวามือ มีภาพ 4 ภาพเรียงกัน มือซ้ายมี 6 นิ้วและมือขวา 5 นิ้ว แบบเงาทึบ ภาพลายเส้นกรอบรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า และภาพกุ้ง ?ระบายสีทึบ แต่ภาพที่น่าสังเกตที่ถ้ำผีหัวโตนี้คือภาพคนแทบทุกภาพมีภาพนกเกาะอยู่บนแขนหรือข้อมือซ้ายเสมอ

-

-

สิ่งที่สะท้อนให้เราได้เห็นเจตนาของผู้ที่เขียนภาพที่ถ้ำผีหัวโตนี้ ไม่ใช่เรื่องเกี่ยวกับความงาม แต่เป็นความต้องการที่จะบอกเล่าถึงสิ่งที่พบเห็น และ/ หรือ อาจมีความเชื่อบางอย่างแฝงอยู่ด้วย เช่น ภาพปลาที่มีเป็นจำนวนมากและมีลักษณะแตกต่างกันไป ดูเหมือนพยายามอธิบายชนิดของปลา ซึ่งอาจหมายถึงแหล่งอาหาร ปลาชนิดที่กินได้ หรือปลาที่หายาก หรือเกี่ยวเนื่องกับพิธีกรรมบางอย่างเพื่อความมั่นใจในการหาปลา หรือแสดงความเคารพต่อ (ปลา) สิ่งที่ช่วยให้พวกตนดำรงชีวิตอยู่ได้

ภาพคนกับภาพสัตว ์(รวมทั้งภาพคนแต่งกายเลียนแบบสัตว์?) หรือกับสิ่งของมักจะเขียนอยู่ร่วมกัน หรือใกล้ๆ กันน่าจะมีความสัมพันธ์เกี่ยวข้องกันทางใดทางหนึ่ง ดังเช่น ภาพคนที่มีนกเกาะอยู่บนแขนข้างซ้ายแทบทุกภาพและมีจำนวนมาก บางภาพเขียนร่วมอยู่กับภาพเรืออาจต้องการแสดง ให้เห็นว่านก (หรือเหยี่ยว) ที่เกาะอยู่บนแขนนั้นเป็นสัตว์เลี้ยง อาจช่วยในการจับปลาหรือหาปลา หรือนำทางไปหาแหล่งอาหาร หรือเป็นสัตว์นำโชค (ถือโชคลาง) หรืออาจมีความหมายเนื่องในพิธีกรรมความเชื่อ ดังเช่น พวกชาวเลหรือชาวทะเลอื่นๆ ซึ่งเป็นชนพื้นเมืองดั้งเดิมที่ท่องเที่ยวเดินทางร่อนเร่อยู่ตามหมู่เกาะต่างๆ และท้องทะเลในทะเลอันดามันมาช้านานมาก เชื่อว่าบรรพบุรุษของเขาตายไปจะอยู่ในร่างนก คอยคุ้มครองและบอกเหตุอันตรายแก่พวกเขา และเชื่อในโลกสวรรค์และนรก เมื่อมีคนตาย "นก" จะนำวิญญาณของผู้ตายหรือบรรพบุรุษของตนไปสู่สวรรค์โดยใช้เรือเป็นพาหนะเดินทาง

จากรูปลักษณ์ของภาพที่มีแตกต่างปะปนกันหลายแบบและภาพมีความซ้อนทับกัน เป็นไปได้ว่ามีกลุ่มคนที่ดำรงชีวิตอยู่ด้วยการจับสัตว์น้ำเป็นหลัก โดยใช้เรือแพเป็นพาหนะเดินทาง เข้ามาใช้ถ้ำนี้พักอาศัยและประกอบพิธีกรรมตามความเชื่อ หรือทำกิจกรรมสำคัญบางอย่างเป็นครั้งคราว และดำเนินการติดต่อกันเป็นเวลานาน อาจมีคนหลายกลุ่มเข้ามาใช้ประโยชน์จากถ้ำนี้ก็ได้ อย่างไรก็ตาม ผลงานเขียนภาพที่ถ้ำผีหัวโตนี้แสดงถึงจินตนาการของผู้วาดภาพที่ถ่ายทอดและสื่อความหมายออกมาเป็นรูปแบบของภาพที่แตกต่างจากแหล่งภาพเขียนแหล่งอื่นๆ เท่าที่พบในประเทศไทย

-